رویکرد بزه دیده شناسانه به جرایم اشخاص حقوقی

چکیده: بزه دیدگی ناشی از جرایم ارتکابی از سوی اشخاص حقوقی، رسته¬ای از بزه دیدگان می¬باشند که در لسان اندیشمندان و قلم آکادمیک نویسان تا مجریان سامانه عدالت کیفری به غفلت و فراموشی سپرده شده است. امروزه به دلیل گسترش ارتباطات، تکنولوژی، فناوری، اینترنت و مهم¬تر از این مسائل پدیدۀ جهانی شدن موجد جرایمی شده است که فراتر از بسترها و چارچوب¬های جرایم سنتی قابل درک می-باشد. اگر شخص انسانی قادر به کشتن صدها نفر بود، با قرار گرفتن در لوای شخص حقوقی و بهره-گیری از امکانات این شخص و تولید محصولات انبوه قادر به کشتن صدها هزار و گاه میلیون¬ها نفر؛ آن هم نه در یک نقطه بلکه در سراسر جهان می¬باشد. بزه دیدگان اشخاص حقوقی را در عرصه¬های متفاوتی می¬توان ملاحظه کرد. گاه این بزه دیدگان کودکانی هستند که به استثمار اشخاص حقوقی در آمده¬اند. گاه بزه¬دیدۀ حوزۀ سلامت و بهداشت و مواد دارویی و آرایشی هستند و گاهی بزه دیدگی آنان به دلیل قرار گرفتن در محیط کار و یا به دلیل مجاورت به کارخانه¬ها و استشمامِ آلودگی¬های تولید شده این اشخاص می¬باشد. در ایران نیز می¬توان جلوه¬های متفاوتی از این رسته از بزه دیدگی¬ها را ملاحظه کرد. بزه دیدگی ناشی از مواجه با ماده خطرناک آزبست،پروندۀ بزرگ بیماران هموفیلی، تولد کودکان ناقص الخلقه به دلیل استفاده از داروی تالیدومید،تولید رنگ موهای موجد سرطان؛ همه از نمونه¬هایی از این قسم از بزه دیدگی¬ می¬باشد. این بزه دیدگان جهت وصول حق و دستیابی به عدالت، با مشکلاتی مضاعف از بزه دیدگان دیگر مواجه هستند. این مشکلات از عدم جرم¬انگاری افعال صدمه زنندۀ اشخاص حقوقی، تا عدم رسیدگی به این جرایم به دلیل نادیده¬انگاشتن این بزه دیدگان، اطاله دادرسی، عدم مشخص بودن نحوۀ تفهیم اتهام و تعیین تأمین کیفری و... گسترده شده است. به تناسب مشکلات، بزه دیدگان نیازمند حمایت¬هایی می¬باشند اما میزان حمایت¬های بیان شده در نظام¬های حقوقیِ مختلف با مشکلات آنان برابر نمی¬باشد. حمایت¬های لازم از این بزه دیدگان به افزایش آگاهی این افراد، استراتژی¬هایی نه چندان کارآمد در زمینۀ کشف جرم و چند حمایت جزیی دیگر محدود می¬شود و بنابراین حمایت¬های گسترده و وسیع¬تر به این گروه از بزه دیدگان نتیجه¬گیری می-شود. این تحقیق از طریق کتابخانه¬ای و مصاحبه با مدیر کانون هموفیلی¬های ایران و مراجعه به انجمن حمایت از کودکان کار تهیه گردیده است. کلید واژه: بزه دیده، جرایم اشخاص حقوقی،جرم یقه¬سفیدها،مشکلاتِ بزه دیدگان، حمایت¬ از بزه دیدگان